استرس گرمایی از جمله مشکلاتی است که سبب افت عملکرد طیور پرورشی می شود. این گونه مشکلات، اغلب در نواحی با آب و هوای گرم مشاهده می شود. این در حالتی است که در نواحی با آب و هوای معتدل، در صورت عدم پیشگیری، خسارت های شدیدی را از گرمای احتمالی هوا خواهید دید. در خلال سال گذشته، در نشست سالیانه انجمن ایالات متحده، مقالاتی جهت شناخت بهتر مکانیسم استرس گرمایی و همچنین اتخاذ تدابیری مناسب جهت مقابله با آن ارائه شده بود.
گرمادهی به پرندگان در سنین پایین، می تواند سبب کاهش مرگ و میر این پرندگان در سنین بالاتر گردد. نتیجه فوق، حاصل یک مطالعه گروهی است که توسط وزارت کشاورزی آمریکا، آزمایشگاه رشد بیولوژی Beltsvile مریلند و دانشگاه ایالت پنسیلوانیا صورت پذیرفت.
آن‌ها اندوکرین و سازش های متابولیک جوجه های پرورش داده شده در آب و هوای گرم را بررسی نمودند. در این مطالعه، در ابتدا، جوجه های سه روزه را برای مدت 24 ساعت در دمای 5/37 درجه سانتی گراد قرار دادند.
در این میان، جوجه هایی نیز به عنوان شاهد در دمای 32 درجه سانتی گراد نگهداری شدند. در روز 42 پرورش، این دو گروه جوجه در دمای 5/36 درجه سانتی گراد قرار داده شدند.
افزایش سطوح کورتیکواسترون پلاسما، لپتین، گلوکاگونها و همچنین کاهش سطوح هورمون تیروئید و انسولین، بیانگر شرایط استرس گرمایی بود. در این مطالعه، آن دسته از جوجه های گوشتی که در سه روزگی تحت شرایط گرمایی قرار گرفته بودند، پاسخ هورمونی و متابولیک کمتری را در مقایسه با گروه شاهد از خود نشان دادند. دراین دسته از جوجه ها، افزایش ساختاری تیروئید، سطوح بالای اسید اوریک خون و کاهش معنادار پروتئین، قابل مشاهده بود. از سوی دیگر، میزان تلفات جوجه های فوق در مقایسه با جوجه های شاهد، 50 درصد کمتر بود.
پاسخ فیزیولوژیک:
در دانشگاه العین امارات متحده عربی، تحقیقاتی به منظور بررسی تاثیرات استرس گرمایی بر جوجه های گوشتی سه هفته ای در حال رشد صورت پذیرفت. موضوع تحقیق فوق، بررسی تاثیرات دمای چرخشی میان 25 تا 36 درجه سانتی گراد و همچنین دمای ثابت 24 درجه سانتی گراد بر روی جوجه ها بود. در هریک از گروه های تحت مطالعه نیز تغذیه مورد دلخواه پرنده و یا تغذیه اجباری صورت پذیرفت.
وزن بدن و همچنین میزان رشد جوجه های پرورش یافته در دمای ثابت نسبت به دمای چرخشی بالاتر بود. همچنین، افزایش ضریب تبدیل جوجه های قرار گرفته تحت استرس گرمایی، مشهود بود.
براساس نتایج به دست آمده، یک سوم از کاهش وزن جوجه های گوشتی فوق، مستقیماٌ به دلیل قرار گیری در دمای بالا بود. نتیجه نهایی این مطالعه آن بود که صرف هزینه هایی در جهت عایق بندی و همچنین ایجاد تهویه ای چون خنک کننده های تبخیری، استرس جوجه ها را کاهش داده و سبب بهبود میزان تولید می شود.
تاثیرات حاصل از نور:
براساس مطالعات صورت گرفته در دانشگاه ایالت پنسیلوانیای آمریکا، ارتباط مستقیمی را می توان میان طول مدت نور و میزان استرس گرمایی جوجه ها مشاهده نمود. این استرس گرمایی را می توان بر اساس پارامترهای فیزیولوژیک جوجه ها بررسی نمود.
در این مطالعه، دو گروه از جوجه های گوشتی چهار روزه در معرض نور ادامه دارد قرار گرفتند (23 ساعت نوردهی و یک ساعت خاموشی). دو گروه دیگر از جوجه ها نیز در معرض برنامه نوری یک ساعت نوردهی و سه ساعت خاموشی (برنامه نوردهی متناوب) قرار گرفتند. سپس یک گروه از جوجه های هر دسته در سن سه هفتگی زندگی در معرض گرمای 35 درجه سانتی گرادی قرار گرفتند. گروه شاهد نیز در دمای 24 درجه سانتی گراد پرورش داده شدند. وزن بدن در شش هفتگی زندگی، مورد ارزیابی قرار گرفت.
با بررسی نتایج، مشخص شد که وزن بدن جوجه های گوشتی پرورش یافته با نور متناوب، به طور مشخص، بیشتر از جوجه های پرورش یافته در نور ثابت بود. همچنین مشخص شد که نور دهی متناوب سبب کاهش میزان تلفات تحت شرایط استرس گرمایی در مقایسه با روش نوردهی ادامه دار، می شود. میزان گلبول های سفید شمارش شده و افزایش لنفوسیت ها نیز در پرندگان تلف شده در تغییراتی را نشان می داد. بنابراین، از روش نوردهی متناوب می توان در گله هایی که در معرض استرس گرمایی می باشند، در جهت دستیابی به میزان رشد مناسب تر و پاسخ ایمنی بهتر، استفاده نمود.
استفاده از الکترولیت ها:
اضافه نمودن 25/0 درصد یا 50/0 درصد کلرید پتاسیم، علاوه بر جبران میزان سطوح الکترولیت، استرس را نیز کاهش داد. تاثیرات مشابهی نیز هنگام اضافه نمودن نیم تا یک درصد کلرید پتاسیم به جیره های مصرفی، گزارش شده است. نتایج فوق، حاصل مطالعاتی پژوهشی در دانشگاه پارانا برزیل بود.
این گروه از محققین به محاسبه میزان کلرید پتاسیم غذا و آب در طول دوره پایانی، یعنی 21 تا 49 روزگی زندگی جوجه های گوشتی واقع در شرایط استرس گرمایی ( دمای 25 تا 35 درجه سانتی گراد) پرداختند. آن ها همچنین دریافتند که هیچ یک از افزودنی های فوق که به جیره غذایی مصرفی یا آب اضافه می گردند سبب افزایش وزن، میزان دریافت آب یا قدرت زنده ماندن نمی شوند.
سطوح اسیدهای آمینه:
در یک مطالعه تحقیقاتی، تاثیرات فراهم نمودن لیزین بر جوجه های گوشتی 6 تا 8 هفته، واقع در استرس گرمایی بررسی شد. مطالعه فوق در دانشگاه آبرن صورت پذیرفت. در این مطالعه، در ابتدا جیره پایه شامل 18 درصد پروتئین خام و 3250 کیلو کالری انرژی فراهم شد. سپس جیره فوق به پنج بخش تقسیم شد و 5 میزان از لیزین (75% تا 15/1 درصد) به جیره اضافه شد.
اگر چه وزن زنده پرندگان با لیزین تحت تاثیر قرار نگرفت، ضریب تبدیل غذا در برخی از سطوح لیزین، افزایش یافت. در انتها نیز محققین به این نتیجه رسیدند که دمای بالا در شرایط رطوبت بالا (28 درجه سانتی گراد با 74 درصد رطوبت)، میزان رشد پرنده را کاهش داده و سبب افزایش نیاز مطلق پرنده به لیزین می شود.
اضافه نمودن سلنیوم:
پژوهشگران برای استفاده از سلنیوم ارگانیک در جیره ها، هنوز هم در شک و تردید به سر می برند. اما نتایج مطالعاتی که توسط پژوهشگران در دانشگاه اردن با همکاری دانشگاه ایالت کارولینای شمالی صورت پذیرفت، حاکی از اثرات محافظت بافتی در جیره های حاوی سلنیوم بود.
در این مطالعه جیره پایه ای حاوی 26/0 ppm سلنیوم تهیه گردید. منبع سلنیوم فوق، سلنیوم ارگانیک فرم sel-plex یا سلنیوم سدیم غیر ارگانیک بودند. در سن 4 هفتگی، جوجه های تحت آزمایش به مدت سه ساعت در دمای 30 درجه سانتی گراد قرار گرفتند. نتایج آزمایشات سرمی، حاکی از کاهش استرس اکسیداتیو ایجاد شده به دلیل کاهش سطوح پروتئین، شوک گرمایی و همچنین کاهش گلوتاتیون هپاتیک اکسید شده و پر اکسیداز گلوتاتیون و افزایش گلوتاتیون ردوکتاز، بود.
اضافه نمودن بتائین:
بتائین از افزودنی های ضروری جیره های غذایی نیست ولی تحت شرایط استرس، می تواند مفید واقع شود. در یک مطالعه پژوهشی، که در دانشگاه پورتای مالزی صورت پذیرفت، دو گروه از جوجه گوشتی با یکدیگر مقایسه شدند. گروه اول، جوجه های شاهدی بودند که جیره های بدون بتائین را دریافت کرده بودند. گروه دوم هم جوجه هایی بودند که جیره هایی حاوی 100 گرم به ازای هر کیلوگرم از جیره یا 500 گرم در هر لیتر آب آشامیدنی، بتائین دریافت کرده بودند.
در 35 روزگی زندگی، جوجه ها به مدت 4 ساعت در روز در دمای 34 درجه سانتی گرادی و رطوبت 75 درصد قرار گرفتند. در طول دوره 36 تا 41 روزگی، دما به 36 درجه سانتی گراد به مدت 4 ساعت در روز، افزایش یافت. پس از بررسی نتایج، هیچ تفاوتی میان وزن بدن یا ضریب تبدیل غذایی جوجه های شاهد و تحت آزمایش مشاهده نشد. این در حالی بود که اضافه نمودن بتائین در غذا یا آب آشامیدن، میزان دریافت آب را در جوجه های تحت آزمایش کاهش داد. از سوی دیگر اضافه نمودن بتائین به جیره ها، سبب کاهش میزان تلفات تحت شرایط استرس شده بود (5/26 درصد).
همچنین، افزودن بتائین، سبب کاهش دمای رکتال و همچنین میزان هتروفیل به لنفوسیت در مقایسه با گروه شاهد شد. نتایج این مطالعه، پتانسیل مفید بتائین را تحت شرایط استرس زای محیط آشکار نمود.
منبع: دنیای کشت و صنعت تیر ماه 98
