برنامه روشنایی به عنوان راهکاری برای مدیریت بلوغ جنسی و اندازه تخم مرغ:
بازارهای متنوعی برای تخم مرغ وجود دارد و رسیدن به حداکثر سود مطابق با بازار نیاز مصرف کننده برای بدست آوردن حداکثر اندازه و تعداد تخم مرغ، یکی از اولویت های تولید کنندگان تخم مرغ در سراسر جهان می باشد.
ابعاد اصلی موثر بر وزن تخم مرغ عبارتند از:
- ژنتیک:
هر نژاد مشخصات وزن تخم مرغ مخصوص به خود را دارد. برخی نژادها تخم مرغ های کوچک، در حالی که برخی دیگر تخم مرغ های بزرگتر تولید می کنند. انتخاب سویه ای با توان تولید تخم مرغ مطابق با نیاز بازار یک تصمیم کلیدی است. برخی از پارامترهای غیر ژنتیکی می تواند اثر بیشتری بر وزن تخم مرغ داشته باشد (تغییرات تا 3 گرم و بالاتر).
- مدیریت در پرورش:
پرورش دهندگان آگاهند که تجربه شخصی آنها در دوره پرورش نقش کلیدی برای عملکرد تولیدشان در آینده خواهد داشت. در دوره پرورش از برنامه روشنایی استفاده می شود. زمان تحریک نوری و وزن بدن بیشترین تاثیر را روی وزن تخم مرغ دارند. به این معنی که در همان ابتدای دوره پرورش باید تصمیم مدیریتی صحیح بر پایه طراحی وزن متوسط تخم مرغ گرفته شود.
- تغذیه :
ترکیبات جیره غذایی به طور عمده شامل چربی ها، لینولئیک اسید و اسید آمینه های ضروری به خصوص متیونین تاثیر معنی داری بر روی وزن نسبی تخم مرغ دارند. دوره بهینه تاثیر مواد مغذی بر روی وزن تخم مرغ تا سن 30 هفتگی می باشد. بعد از آن این اثر کاهش پیدا می کند.
- مدیریت در تخم گذاری :
استفاده از جیره ای با اندازه ذرات مناسب و همچنین تکنیک هایی که دانخوری ها برای مدت کوتاهی (5/1 -1 ساعت) در میانه روز خالی بمانند، به یکنواخت شدن مصرف روزانه مواد مغذی، کنترل وزن بدن و اندازه تخم مرغ کمک می کند.
برنامه های روشنایی مورد استفاده در دوره پرورش:
اصول کلی:
همانطور که میدانیم مرغ ها به نور و تغییر در دوره روشنایی حساسند. وقتی مرغها فقط تحت شرایط روشنایی طبیعی پرورش می یابند، سن رسیدن به بلوغ جنسی در آنها وابسته به فصل و منطقه جغرافیایی متفاوت می شود.
اهداف کلی از برنامه روشنایی طی دوره پرورش عبارتند از:
- کنترل زمان بلوغ جنسی که تاثیر مهمی بر روی وزن و تعداد تخم مرغ دارد.
- تحریک مصرف خوراک اولیه و رشد و کمک به داشتن روش تغذیه ای مناسب.
وقتی یک برنامه نوری طراحی می شود، باید بعضی از جنبه های مهم در نظر گرفته شود:
- پولت ها به ایجاد تغییر در طول دوره روشنایی نسبت به خود دوره روشنایی، بیشتر پاسخ می دهند.
- پولت ها به افزایش در دوره روشنایی تا حدود سن 6 هفتگی معمولاً پاسخ محسوسی نمی دهند.
- پولت ها زمانی که به بلوغ جنسی طبیعی می رسند، به کاهش طول روز حساس تر می شوند.
هدف اصلی این است که پولت ها افزایش در دوره روشنایی را تا زمان برنامه ریزی یک تحریک نوری ثابت تجربه نکنند و همچنین کاهش دوره روشنایی را در دوره تخم گذاری هرگز تجربه نکنند.
بر پایه این قانون، همه برنامه های نوری شامل 3 فاز می شود:
- فاز اول: کاهش دوره روشنایی
- فاز دوم: ثبات دوره روشنایی
- فاز سوم: تحریک نوری
دوره روشنایی طولانی در هفته های اول برای تشویق به مصرف خوراک و رشد سریع ضروری است.
در این فاز، وابسته به سرعت کاهش دوره روشنایی، بلوغ جنسی و نتیجتاً تعداد و اندازه تخم مرغ تحت تاثیر قرار می گیرند.
کاهش تدریجی برنامه های روشنایی بلوغ جنسی را به تعویق می اندازد، علاوه بر این که به پرنده این شانس را می دهد تا تغذیه بیشتری داشته باشد و بنابراین رسیدن به وزن هدف در محدوده استاندارد در ادامه دوره آسانتر می شود. هر دو گزینه، بلوغ جنسی دیرتر و وزن بدن بالاتر، سبب افزایش سایز تخم مرغ می شود. برعکس، کاهش سریع برنامه روشنایی سبب تشویق به بلوغ زودرس می شود که نتیجه آن تخم مرغ با سایز کوچکتر می باشد.
کل توده تخم مرغ (egg mass) به وسیله تغییرات بلوغ جنسی تحت تاثیر معنی دار قرار نمی گیرد. گله های جوان تخم مرغ های بیشتر با سایز ریزتر، و گله های پیر تخم مرغ های درشت تر به تعداد کمتر می گذارند.
فاز ثابت دوره روشنایی معمولاً بین 12- 8 ساعت می باشد که به شرایط فارم بستگی دارد در شرایط آب و هوایی گرم یا زمانی که رسیدن به وزن هدف دشوار می باشد، معمولاً ترجیح داده می شود که زمان بیشتری در وضعیت ثابت نگه داشته شوند تا پولت ها بتوانند تغذیه و رشد داشته باشند.
تحریک نوری:
تحریک نوری که شروع دوره تخم گذاری و وزن متوسط تخم مرغ را تعیین می کند، به شرایط زیر بستگی دارد:
- سن تحریک نوری.
- وزن بدن.
- مقدار و سرعت افزایش در طول دوره روشنایی.
تحریک نوری باید براساس وزن بدن و یکنواختی گله باشد. پولت های سنگین تر تخم مرغ های بزرگتری خواهند گذاشت و برعکس.
زمانی که پولت وزنشان پایین است، اگر تحریک نوری داشته باشند امکان افزایش خطر مرگ و میر بر اثر پرولاپس، نوک زدن به مقعد، کاهش درصد تخم گذاری و کاهش کیفیت پوسته بالا می رود.
نکته مهم: برای یک تحریک نوری حتما نیاز به 80% یکنواختی در گله وجود دارد.
افزایش زمان روشنایی نباید خیلی آهسته باشد. هنگامی که دوره روشنایی زیاد می شود علاوه بر رها سازی تغییرات هورمونی لازم برای بلوغ جنسی، به دنبال آن فرصت غذا خوردن نیز بالا رفته و اثر مثبتی روی افزایش وزن مرغها دارد که نسبتاً وزن نسبی تخم مرغ افزایش می یابد.
برنامه نوری در سالن های باز:
در سالن های باز باید از افزایش ناگهانی در طول دوره روشنایی (بیشتر از دو ساعت) اجتناب شود، زیرا تحریک نوری بیش از حد یکی از عوامل استرس زا است که باعث عصبی شدن پرنده، افزایش مرگ و میر، افزایش تخم مرغ بدون پوسته در اوایل تخم گذاری می گردد.
این وضعیت به خصوص زمانی که پولت ها در سالن های تاریک پرورش می یابند و سپس به سالن های تولید (تخم گذاری) باز منتقل می شوند مشکل آفرین است. در این شرایط، برنامه نوری در سالن های پرورش باید مطابق با دوره روشنایی در سن جا به جایی باشد.
در سالن های پرورش باز به دلایل فصول مختلف نمی توان به برنامه ثابتی از روشنایی رسید و تا حد زیادی بستگی به منطقه جغرافیایی دارد.
با برنامه صحیح نوری در هر موقعیتی، تولید کنندگان تخم مرغ قادر به کنترل و مدیریت تعداد تقریبی تخم مرغ بر طبق نیاز بازار خواهند بود.
ترجمه : مهندس مهناز راد، گروه علمی شرکت آرین رشد افزا
Reference: Lighting program as a tool to manage sexual maturity and egg size. International production.volume 27 Number 3 (2019)
